မင်းတုန်းမင်းကို ၁၈၀၈ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၈ ရက်နေ့တွင် အမရပူရ၌ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ခမည်းတော်မှာ သာယာဝတီမင်းဖြစ်ပြီး မယ်တော်မှာ သီရိသုမဟာစန္ဒာဒေဝီ ဖြစ်သည်။ ငယ်မည်မှာ မောင်လွင်ဖြစ်ပြီး ငယ်စဉ်က မဟာဇောတိကာရာမ ကျောင်းတိုက်တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ရာ စာပေကျမ်းဂန်နှံ့စပ်ပြီး ဘာသာတရားကိုင်းရှိုင်းသူတဦး ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၈၄၆ ခုနှစ်တွင် ခမည်းတော်နတ်ရွာစံပြီးနောက် အစ်ကိုတော် ပုဂံမင်း နန်းတက်ခဲ့သည်။ ပုဂံမင်းလက်ထက်တွင် တိုင်းပြည်ဆူပူပြီး အင်္ဂလိပ်နှင့် ဒုတိယစစ်ပွဲ (၁၈၅၂) ဖြစ်ပွားကာ အောက်မြန်မာပြည်ကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။
ပုဂံမင်းသည် ညီတော်မင်းတုန်းမင်းသားနှင့် ကနောင်မင်းသားတို့ကို သံသယဝင်လာသလို မှူးမတ်များကလည်း ပုဂံမင်းကို နန်းချ၍ မင်းတုန်းမင်းနန်းတက်ရန် တိုက်တွန်းသည်များ ရှိလာသောကြောင့် ၁၈၅၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ညီနောင်နှစ်ပါးသည် ရွှေဘိုသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ကာ အင်အားစုစည်းခဲ့ရသည်။ ၁၈၅၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အမရပူရကို သိမ်းပိုက်ပြီး ပုဂံမင်းကို နန်းချခဲ့သည်။ မင်းတုန်းမင်းသည် သွေးထွက်သံယိုမှုမရှိစေလိုသောကြောင့် ပုဂံမင်းကို မသတ်ဘဲ ကောင်းမွန်စွာ ထားရှိခဲ့သည်။
နန်းတက်ပြီးနောက် အင်္ဂလိပ်တို့သိမ်းထားသော အောက်မြန်မာပြည်ကိစ္စကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘုရင်ခံ လော့ဒ်ဒါလဟိုဇီ (Lord Dalhousie) က ပဲခူးတိုင်းကို သိမ်းယူကြောင်း ကြေညာသောအခါ မင်းတုန်းမင်းသည် စာချုပ်လက်မှတ်မထိုးဘဲ ငြင်းဆန်ခဲ့သည်။ သို့သော် စစ်မတိုက်လိုဘဲ "ငါ့လက်ထက်မှာ တိုင်းပြည်မပျက်စေရ" ဟူသော မူဝါဒဖြင့် သံတမန်နည်းလမ်းကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၁၈၅၇ ခုနှစ်တွင် နေပြည်တော်ကို အမရပူရမှ မန္တလေးသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန် စီစဉ်ခဲ့ပြီး ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးရတနာပုံနေပြည်တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။
မင်းတုန်းမင်း၏ အကြီးကျယ်ဆုံးသောလုပ်ရပ်မှာ "ခေတ်မီပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး" ပင် ဖြစ်သည်။ ညီတော်ကနောင်မင်းသားကြီးကို အိမ်ရှေ့အရာပေးပြီး စက်မှုထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းများကို တာဝန်ပေးခဲ့သည်။ လူငယ်များကို ဥရောပသို့ ပညာတော်သင်လွှတ်ခြင်း၊ အီတလီ၊ ပြင်သစ်မှ ပညာရှင်များကို ခေါ်ယူခြင်း၊ မန္တလေးတွင် စက်ရုံအလုပ်ရုံ ၅၀ ကျော် တည်ဆောက်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ကိုယ်ပိုင်ငွေဒင်္ဂါး (ဒေါင်းဒင်္ဂါး) သွန်းလုပ်သုံးစွဲခြင်း၊ သတင်းစာထုတ်ဝေခွင့်ပြုခြင်းနှင့် မြို့စားရွာစားများကို လစာပေးသည့်စနစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခြင်းတို့ဖြင့် နိုင်ငံကို ခေတ်မီအောင် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။
နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးတွင် အင်္ဂလိပ်ကို အာခံနိုင်ရန် ပြင်သစ်၊ အီတလီ၊ အမေရိကန်တို့နှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့သည်။ ၁၈၇၂ ခုနှစ်တွင် ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးဆောင်သော သံအဖွဲ့ကို ဥရောပသို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ သာသနာရေးတွင်လည်း ၁၈၇၁ ခုနှစ်၌ ပဉ္စမသင်္ဂါယနာတင်ပြီး ပိဋကတ်သုံးပုံကို ကျောက်ပြား ၇၂၉ ချပ်ပေါ်တွင် ထွင်းထုကာ ကုသိုလ်တော်ဘုရား၌ စိုက်ထူခဲ့သည်။ ထိုကျောက်စာများကို "ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စာအုပ်ကြီး" (World's Largest Book) ဟု သမုတ်ခဲ့ကြသည်။
၁၈၆၆ ခုနှစ် မြင်ကွန်း မြင်းခုံတိုင်အရေးအခင်းသည် မင်းတုန်းမင်းအတွက် အကြီးမားဆုံးထိုးနှက်ချက် ဖြစ်ခဲ့သည်။ သားတော်များပုန်ကန်မှုကြောင့် ဦးရီးတော် ကနောင်မင်းသားကြီး လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ ကနောင်မင်းသားသေဆုံးမှုသည် ခေတ်မီရေးလုပ်ငန်းစဉ်များကို ရပ်တန့်သွားစေခဲ့ပြီး မင်းတုန်းမင်းသည်လည်း စိတ်ထိခိုက်ကာ နောက်ထပ်အိမ်ရှေ့မင်း မတင်မြှောက်တော့ပေ။ ဤဆုံးဖြတ်ချက်သည် နောင်တွင် သီပေါမင်းနန်းတက်ရေးနှင့် ပါတော်မူခြင်းသို့ ဦးတည်စေခဲ့သည်။
၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် မင်းတုန်းမင်း နာမကျန်းဖြစ်လာသောအခါ ဆင်ဖြူမရှင်မိဖုရားနှင့် အပေါင်းအပါများက သီပေါမင်းသားကို နန်းတင်ရန် ကြံစည်ခဲ့ကြသည်။ မင်းတုန်းမင်းသည် သေခါနီးအချိန်တွင် သားတော်သုံးပါးကို တိုင်းပြည်ခွဲဝေအုပ်ချုပ်စေရန် အမိန့်ပေးခဲ့သော်လည်း မှူးမတ်များက ထိုအမိန့်ကို ဖျောက်ဖျက်လိုက်ကြသည်။ ၁၈၇၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် မင်းတုန်းမင်းသည် သက်တော် ၇၀ အရွယ်၌ နတ်ရွာစံတော်မူခဲ့သည်။ သူသည် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် အမြော်အမြင်အရှိဆုံး၊ အကြမ်းဖက်မှုအနည်းဆုံးနှင့် ပြည်သူအချစ်ခင်ရဆုံးမင်းတပါးအဖြစ် သမိုင်းတွင် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။
ပုဂံမင်းသည် ညီတော်မင်းတုန်းမင်းသားနှင့် ကနောင်မင်းသားတို့ကို သံသယဝင်လာသလို မှူးမတ်များကလည်း ပုဂံမင်းကို နန်းချ၍ မင်းတုန်းမင်းနန်းတက်ရန် တိုက်တွန်းသည်များ ရှိလာသောကြောင့် ၁၈၅၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ညီနောင်နှစ်ပါးသည် ရွှေဘိုသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ကာ အင်အားစုစည်းခဲ့ရသည်။ ၁၈၅၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အမရပူရကို သိမ်းပိုက်ပြီး ပုဂံမင်းကို နန်းချခဲ့သည်။ မင်းတုန်းမင်းသည် သွေးထွက်သံယိုမှုမရှိစေလိုသောကြောင့် ပုဂံမင်းကို မသတ်ဘဲ ကောင်းမွန်စွာ ထားရှိခဲ့သည်။
နန်းတက်ပြီးနောက် အင်္ဂလိပ်တို့သိမ်းထားသော အောက်မြန်မာပြည်ကိစ္စကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘုရင်ခံ လော့ဒ်ဒါလဟိုဇီ (Lord Dalhousie) က ပဲခူးတိုင်းကို သိမ်းယူကြောင်း ကြေညာသောအခါ မင်းတုန်းမင်းသည် စာချုပ်လက်မှတ်မထိုးဘဲ ငြင်းဆန်ခဲ့သည်။ သို့သော် စစ်မတိုက်လိုဘဲ "ငါ့လက်ထက်မှာ တိုင်းပြည်မပျက်စေရ" ဟူသော မူဝါဒဖြင့် သံတမန်နည်းလမ်းကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၁၈၅၇ ခုနှစ်တွင် နေပြည်တော်ကို အမရပူရမှ မန္တလေးသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန် စီစဉ်ခဲ့ပြီး ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးရတနာပုံနေပြည်တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။
မင်းတုန်းမင်း၏ အကြီးကျယ်ဆုံးသောလုပ်ရပ်မှာ "ခေတ်မီပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး" ပင် ဖြစ်သည်။ ညီတော်ကနောင်မင်းသားကြီးကို အိမ်ရှေ့အရာပေးပြီး စက်မှုထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းများကို တာဝန်ပေးခဲ့သည်။ လူငယ်များကို ဥရောပသို့ ပညာတော်သင်လွှတ်ခြင်း၊ အီတလီ၊ ပြင်သစ်မှ ပညာရှင်များကို ခေါ်ယူခြင်း၊ မန္တလေးတွင် စက်ရုံအလုပ်ရုံ ၅၀ ကျော် တည်ဆောက်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ကိုယ်ပိုင်ငွေဒင်္ဂါး (ဒေါင်းဒင်္ဂါး) သွန်းလုပ်သုံးစွဲခြင်း၊ သတင်းစာထုတ်ဝေခွင့်ပြုခြင်းနှင့် မြို့စားရွာစားများကို လစာပေးသည့်စနစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခြင်းတို့ဖြင့် နိုင်ငံကို ခေတ်မီအောင် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။
နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးတွင် အင်္ဂလိပ်ကို အာခံနိုင်ရန် ပြင်သစ်၊ အီတလီ၊ အမေရိကန်တို့နှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့သည်။ ၁၈၇၂ ခုနှစ်တွင် ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးဆောင်သော သံအဖွဲ့ကို ဥရောပသို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ သာသနာရေးတွင်လည်း ၁၈၇၁ ခုနှစ်၌ ပဉ္စမသင်္ဂါယနာတင်ပြီး ပိဋကတ်သုံးပုံကို ကျောက်ပြား ၇၂၉ ချပ်ပေါ်တွင် ထွင်းထုကာ ကုသိုလ်တော်ဘုရား၌ စိုက်ထူခဲ့သည်။ ထိုကျောက်စာများကို "ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စာအုပ်ကြီး" (World's Largest Book) ဟု သမုတ်ခဲ့ကြသည်။
၁၈၆၆ ခုနှစ် မြင်ကွန်း မြင်းခုံတိုင်အရေးအခင်းသည် မင်းတုန်းမင်းအတွက် အကြီးမားဆုံးထိုးနှက်ချက် ဖြစ်ခဲ့သည်။ သားတော်များပုန်ကန်မှုကြောင့် ဦးရီးတော် ကနောင်မင်းသားကြီး လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ ကနောင်မင်းသားသေဆုံးမှုသည် ခေတ်မီရေးလုပ်ငန်းစဉ်များကို ရပ်တန့်သွားစေခဲ့ပြီး မင်းတုန်းမင်းသည်လည်း စိတ်ထိခိုက်ကာ နောက်ထပ်အိမ်ရှေ့မင်း မတင်မြှောက်တော့ပေ။ ဤဆုံးဖြတ်ချက်သည် နောင်တွင် သီပေါမင်းနန်းတက်ရေးနှင့် ပါတော်မူခြင်းသို့ ဦးတည်စေခဲ့သည်။
၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် မင်းတုန်းမင်း နာမကျန်းဖြစ်လာသောအခါ ဆင်ဖြူမရှင်မိဖုရားနှင့် အပေါင်းအပါများက သီပေါမင်းသားကို နန်းတင်ရန် ကြံစည်ခဲ့ကြသည်။ မင်းတုန်းမင်းသည် သေခါနီးအချိန်တွင် သားတော်သုံးပါးကို တိုင်းပြည်ခွဲဝေအုပ်ချုပ်စေရန် အမိန့်ပေးခဲ့သော်လည်း မှူးမတ်များက ထိုအမိန့်ကို ဖျောက်ဖျက်လိုက်ကြသည်။ ၁၈၇၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် မင်းတုန်းမင်းသည် သက်တော် ၇၀ အရွယ်၌ နတ်ရွာစံတော်မူခဲ့သည်။ သူသည် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် အမြော်အမြင်အရှိဆုံး၊ အကြမ်းဖက်မှုအနည်းဆုံးနှင့် ပြည်သူအချစ်ခင်ရဆုံးမင်းတပါးအဖြစ် သမိုင်းတွင် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။
Comments
Post a Comment