ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း

ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းကို ၁၉၁၅ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် မကွေးတိုင်း၊ နတ်မောက်မြို့၌ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ဖခင်ဖြစ်သူမှာ ရှေ့နေ ဦးဖာဖြစ်၍ မိခင်မှာ ဒေါ်စု ဖြစ်သည်။ မွေးချင်း ၉ ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးသား ဖြစ်၏။ ငယ်မည်မှာ မောင်ထိန်လင်း ဖြစ်သည် (အစ်ကိုဖြစ်သူ ကိုဘဝင်းသည်လည်း နောင်တွင် အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်တဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်)။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ ဆွေမျိုးတော်စပ်ပုံနှင့် ပတ်သက်၍ အင်္ဂလိပ်နှင့် မြန်မာမှတ်တမ်းများတွင် အနည်းငယ် ကွဲပြားမှုရှိသော်လည်း၊ နယ်ချဲ့တော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ဗိုလ်မင်းရောင်မှာ သူ၏ အဘိုး သို့မဟုတ် ဦးလေးတော်စပ်သည်ဟူသောအချက်ကို အများက လက်ခံကြသည်။ ဤမျိုးရိုးအခံကပင် သူ့အား နိုင်ငံချစ်စိတ်ကို မျိုးစေ့ချပေးခဲ့သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များက သုံးသပ်ကြသည်။

ငယ်စဉ်က နတ်မောက်မြို့ ဆရာတော် ဦးသောဘိတ၏ကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ရေနံချောင်းမြို့ရှိ အမျိုးသားအထက်တန်းကျောင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ထိုကျောင်းတွင် မောင်အောင်ဆန်းဟူသော အမည်ဖြင့် ကျောင်းအပ်နှံခဲ့၏။ သူသည် ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်သူ ဖြစ်သည်။ ကျောင်းမှတ်တမ်းများအရ သူသည် အင်္ဂလိပ်စာနှင့် ပါဠိဘာသာရပ်များတွင် ထူးချွန်ကြောင်း သိရှိရသည်။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်းကို (က)အဆင့်ဖြင့် အောင်မြင်ခဲ့ပြီးနောက် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်သို့ တက်ရောက် ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။

တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝတွင် နိုင်ငံရေး၌ တက်ကြွစွာ ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၃၅-၃၆ စာသင်နှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများသမဂ္ဂ (RUSU) ၏ အမှုဆောင်အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အိုးဝေမဂ္ဂဇင်း၏ အယ်ဒီတာတာဝန်ကိုလည်း ယူခဲ့၏။ ထိုစဉ်က အိုးဝေမဂ္ဂဇင်းတွင် "Hell Hound at Large" (ငရဲခွေးကြီး လွတ်နေသည်) ခေါင်းစဉ်ဖြင့် တက္ကသိုလ်အာဏာပိုင်တဦးကို ပစ်မှတ်ထားဝေဖန်ထားသည့် ဆောင်းပါးတပုဒ် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဆောင်းပါးရှင်အမည်ကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုရန် အယ်ဒီတာဖြစ်သူ ကိုအောင်ဆန်းက ငြင်းဆန်ခဲ့သောကြောင့် ကျောင်းထုတ်ခံခဲ့ရပြီး၊ ထိုအရေးအခင်းမှစ၍ ၁၉၃၆ ခုနှစ် ဒုတိယကျောင်းသားသပိတ်ကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ထိုသပိတ်သည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုသမိုင်းတွင် အရေးပါသော အလှည့်အပြောင်းတခု ဖြစ်ခဲ့သည်ဟု သမိုင်းမှတ်တမ်းများက ဆိုသည်။

၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် တက္ကသိုလ်မှ ဘီအေဘွဲ့ ရရှိခဲ့သည်။ ဥပဒေပညာကို ဆက်လက်သင်ကြားရန် စာရင်းပေးခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံရေးကို အချိန်ပြည့်လုပ်ဆောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ တို့ဗမာအစည်းအရုံးသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး သခင်အောင်ဆန်းအမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် တို့ဗမာအစည်းအရုံး၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုနှစ်၌ပင် မြန်မာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ (CPB) ကို လျှို့ဝှက်စွာ တည်ထောင်ခဲ့ရာ ပါတီ၏ ပထမဆုံး အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးလည်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီ (နောင်တွင် ဆိုရှယ်လစ်ပါတီ) တည်ထောင်ရာတွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့၏။ ဒေါက်တာဘမော်၏ ဆင်းရဲသားပါတီနှင့် တို့ဗမာအစည်းအရုံးတို့ ပူးပေါင်းပြီး "ဗမာထွက်ရပ်ဂိုဏ်း" ကို ဖွဲ့စည်းရာ၌လည်း အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးလမ်းစဉ်သည်သာ လွတ်လပ်ရေးအတွက် မလွဲမသွေလိုအပ်သည်ဟု သူ ယုံကြည်လာသည်။ ဗြိတိသျှတို့ကို တော်လှန်ရန် ပြည်ပအကူအညီ လိုအပ်နေချိန်ဖြစ်ရာ မူလက တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီနှင့် ဆက်သွယ်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ် ဩဂုတ်လတွင် မြန်မာပြည်မှ ဟိုင်လီ (Hai Lee) အမည်ရှိ သင်္ဘောဖြင့် ထွက်ခွာခဲ့ပြီး တရုတ်ပြည် အမွိုင် (Amoy) မြို့သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က အမွိုင်မြို့သည် ဂျပန်တို့ သိမ်းပိုက်ထားသော နိုင်ငံတကာ အခြေချဒေသ (International Settlement) ဖြစ်သည်။

အမွိုင်တွင် တရုတ်ကွန်မြူနစ်များနှင့် အဆက်အသွယ်မရဘဲ သောင်တင်နေစဉ် မြန်မာနိုင်ငံသို့ရောက်လာပြီး မြန်မာအရေးကို လေ့လာနေသည့် ဂျပန်စစ်ထောက်လှမ်းရေးအရာရှိ ဗိုလ်မှူးဆူဇူကီး (မြန်မာအမည် ဗိုလ်မိုးကြိုး) က သူ့အကြောင်းကို ကြားသိပြီး အမွိုင်သို့ ခြေရာခံမိသွားခဲ့သည်။ ဂျပန်မှတ်တမ်းများ (Minami Kikan Memoirs) အရ ဆူဇူကီးသည် သခင်အောင်ဆန်းအား ဂျပန်နိုင်ငံသို့ လာရောက်ရန် စီစဉ်ပေးခဲ့ကြောင်း ဆိုသည်။ သခင်အောင်ဆန်းသည် ဂျပန်ကို အထင်ကြီး၍ သွားခဲ့ခြင်းမဟုတ်ဘဲ အခြေအနေအရ ရွေးချယ်စရာမရှိသဖြင့် ဂျပန်အကူအညီကို ယူရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များက သုံးသပ်ကြသည်။

ဂျပန်နိုင်ငံ တိုကျိုသို့ ရောက်ရှိပြီးနောက် ဂျပန်စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အရာရှိများနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ရာ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် လက်နက်နှင့် ငွေကြေးကူညီမည်ဟု ဂျပန်တို့က ကတိပြုခဲ့သည်။ ထို့နောက် သခင်အောင်ဆန်းသည် မြန်မာပြည်သို့ လျှို့ဝှက်ပြန်လည် ဝင်ရောက်လာပြီး မျိုးချစ်လူငယ်များကို စုစည်းခဲ့သည်။ ထိုလူငယ် ၃၀ ဦးမှာ နောင်တွင် "ရဲဘော်သုံးကျိပ်" ဟု သမိုင်းတွင်ခဲ့ပြီး သူတို့ကို ဟိုင်နန်ကျွန်းသို့ ပို့ဆောင်ကာ စစ်ပညာသင်ကြားစေခဲ့သည်။

ရဲဘော်သုံးကျိပ်ဝင်များ၏ မှတ်တမ်းများအရ ဟိုင်နန်ကျွန်းစစ်သင်တန်းသည် အလွန်ကြမ်းတမ်းပြင်းထန်လှသည်။ သခင်အောင်ဆန်း ကိုယ်တိုင်လည်း ပြင်းထန်သော လေ့ကျင့်ခန်းများကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ရ၏။ ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ထိုင်းနိုင်ငံ ဗန်ကောက်မြို့၌ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA) ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး သခင်အောင်ဆန်းသည် "ဗိုလ်တေဇ" အမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ ရဲဘော်များအားလုံး လက်မောင်းသွေးဖောက်ကာ သစ္စာဆိုခဲ့ကြသည်။

၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်တပ်မတော်နှင့်အတူ BIA တပ်များသည် မြန်မာပြည်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ဗြိတိသျှတပ်များ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့ရသည်။ သို့သော် ဂျပန်တို့သည် ကတိစကားအတိုင်း လွတ်လပ်ရေးအစစ်အမှန် မပေးခဲ့ပေ။ BIA တပ်ကို ဖျက်သိမ်းပြီး ဗမာ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (BDA) အဖြစ် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းကာ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းကို ဗိုလ်ချုပ်ရာထူးဖြင့် စစ်ဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။

၁၉၄၂ ခုနှစ် စစ်ကာလအတွင်း ဆေးရုံတက်နေစဉ် ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးခဲ့သော သူနာပြုဆရာမ ဒေါ်ခင်ကြည်နှင့် မေတ္တာမျှကာ လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့၏ ဖက်ဆစ်စနစ် ဆိုးရွားပုံကို ကောင်းစွာ သဘောပေါက်လာသောကြောင့် မဟာမိတ်တပ်များနှင့် လျှို့ဝှက်ဆက်သွယ်ခဲ့ပြီး ဖက်ဆစ်တိုက်ဖျက်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေး အဖွဲ့ချုပ် (ဖတပလ) ကို ဖွဲ့စည်း၍ ခေါင်းဆောင်မှု ပေးခဲ့သည်။

ဗြိတိသျှတပ်မှူးကြီး ဆာဝီလျံစလင်း (General William Slim) ၏ "Defeat into Victory" စာအုပ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့် တွေ့ဆုံခန်းကို မှတ်တမ်းတင်ထားရာ၌ "မင်းကို ငါ မယုံဘူး၊ ဒါပေမဲ့ မင်းရဲ့ ရိုးသားမှုကိုတော့ ငါသဘောကျတယ်" ဟု စလင်းက ပြောခဲ့ကြောင်း ရေးသားထားသည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်သော တပ်မတော်သည် ဂျပန်တို့ကို စတင်တော်လှန်ခဲ့သည်။

စစ်ပြီးဆုံးသောအခါ ဗြိတိသျှတို့ မြန်မာပြည်သို့ ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာသည်။ ဘုရင်ခံ ဆာဒေါ်မန်စမစ်သည် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းကို စစ်အတွင်းက ကျေးရွာသူကြီးတဦးအား သတ်ဖြတ်မှုဖြင့် တရားစွဲဆိုရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း မဟာမိတ် စစ်သေနာပတိချုပ် လော့ဒ်မောင့်ဘက်တန် (Lord Mountbatten) က တားမြစ်ခဲ့သည်။ အောင်ဆန်းကို ဖမ်းဆီးပါက တိုင်းပြည်တခုလုံး ဆူပူအုံကြွသွားမည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။

ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် တပ်မတော်မှထွက်၍ နိုင်ငံရေးလောကသို့ အပြည့်အဝ ပြန်လည်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး ဖဆပလ အဖွဲ့ချုပ်၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဘုရင်ခံ၏ အမှုဆောင်ကောင်စီတွင် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ရာထူးကို လက်ခံခဲ့ရာ ထိုရာထူးမှာ လက်တွေ့တွင် ဝန်ကြီးချုပ်အာဏာနှင့် တူညီသည်။

၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ခေါင်းဆောင်သော ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် လန်ဒန်သို့ သွားရောက်ကာ ဗြိတိသျှဝန်ကြီးချုပ် ကလီမင့်အက်တလီ (Clement Attlee) နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့သည်။ "တနှစ်အတွင်း လွတ်လပ်ရေးပေးရန်" တောင်းဆိုခဲ့ရာ ဆွေးနွေးပွဲ အောင်မြင်ပြီး "အောင်ဆန်း-အက်တလီ စာချုပ်" ကို ချုပ်ဆိုနိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့တွင် ပါဝင်သော ဂဠုန်ဦးစောနှင့် သခင်ဗစိန်တို့က စာချုပ်ကို လက်မှတ်မထိုးဘဲ ငြင်းဆန်ခဲ့ကြသည်။ ဤအချက်သည် နောင်တွင်ဖြစ်ပွားမည့် လုပ်ကြံမှု၏ အစပျိုးဖြစ်နိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ကြသည်။

မြန်မာပြည်သို့ ပြန်ရောက်ပြီးနောက် တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် သမိုင်းဝင် ပင်လုံစာချုပ်ကို ရှမ်း၊ ချင်း၊ ကချင် ခေါင်းဆောင်များနှင့်အတူ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဤစာချုပ်သည် "ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ" ပေါ်ပေါ-က်လာရေးအတွက် အဓိကအုတ်မြစ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်၊ စနေနေ့ နံနက်ပိုင်းတွင် ရန်ကုန်မြို့ ဝန်ကြီးများရုံး၌ အစိုးရအဖွဲ့ အစည်းအဝေး ကျင်းပနေစဉ် နံနက် ၁၀ နာရီ ၃၇ မိနစ်တွင် သေနတ်သမားများ အခန်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာပြီး စက်သေနတ်များဖြင့် ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။ ထိုပစ်ခတ်မှုကြောင့် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့်တကွ အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်ကြီးများ ကျဆုံးခဲ့ရသည်။ ထိုအချိန်တွင် ဗိုလ်ချုပ်၏ အသက်မှာ ၃၂ နှစ်သာ ရှိသေးသည်။

လုပ်ကြံမှု၏ လက်သည်တရားခံမှာ နိုင်ငံရေးပြိုင်ဘက် ဂဠုန်ဦးစောဖြစ်ကြောင်း စုံစမ်းတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဦးစောအား ဗြိတိသျှစစ်တပ်မှ အရာရှိအချို့ (ဥပမာ - ဗိုလ်မှူးကြီး ဗီဗီယန်) က လက်နက်များ ထောက်ပံ့ခဲ့ကြောင်း အထောက်အထားများ ပေါ်ထွက်ခဲ့သော်လည်း ဗြိတိသျှအစိုးရကိုယ်တိုင် ပါဝင်ပတ်သက်မှု ရှိမရှိဆိုသည်မှာ ယနေ့တိုင် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ကိစ္စတရပ်အဖြစ် ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်အများစုကမူ ဦးစော၏ တကိုယ်တော် အာဏာမက်မောမှုသည် အဓိကအကြောင်းရင်းဖြစ်သည်ဟု ကောက်ချက်ချကြသည်။

ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးကို မျက်ဝါးထင်ထင် မမြင်တွေ့သွားရသော်လည်း၊ သူချမှတ်ခဲ့သော လမ်းစဉ်များကြောင့် ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့လေသည်။ သူ့အား ပြည်သူလူထုက "မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေး၏ဖခင်ကြီး" အဖြစ် တခဲနက် အသိအမှတ်ပြုကြလေသည်။