ဒေါက်တာ တီသံပြာ (Theodore Tha Bya) ကို ၁၈၄၂ ခုနှစ်တွင် ဧရာဝတီတိုင်း၊ ပုသိမ်ခရိုင်၌ ဖွားမြင်ခဲ့ပြီး၊ စကောကရင်အမျိုးသားတဦး ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်က အမေရိကန်နှစ်ခြင်းသာသနာပြုများနှင့် နီးစပ်စွာနေထိုင်ခဲ့ပြီး၊ အခြေခံပညာကို သာသနာပြုကျောင်းများ၌ သင်ကြားခဲ့သည်။ သူသည် ပညာဉာဏ်အလွန်ထက်မြက်သူတဦး ဖြစ်သည်။
၁၈၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ ပညာတော်သင် သွားရောက်ခွင့် ရရှိခဲ့ရာ၊ ထိုခေတ်ကာလ၌ မြန်မာနိုင်ငံသားတဦးအတွက် အလွန်ရှားပါးသော အခွင့်အရေးတရပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ နယူးယောက်ပြည်နယ်ရှိ ရိုချက်စတာတက္ကသိုလ် (University of Rochester) တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ သူသည် အနောက်တိုင်းပညာတတ် ကရင်လူငယ်များ၏ ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး၊ ပညာရေးနှင့် သာသနာရေးလုပ်ငန်းများကို ဦးဆောင်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။
သူ၏သမိုင်းတွင် အရေးအပါဆုံးသော လုပ်ရပ်မှာ ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (Karen National Association - KNA) ကို တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များ၏အဆိုအရ KNA သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော နိုင်ငံရေးဆန်သည့် အသင်းအဖွဲ့ဖြစ်ပြီး၊ ဗမာအသင်းများဖြစ်သော YMBA ထက်ပင် ၂၅ နှစ်ခန့် စော၍ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ဒေါက်တာ တီသံပြာသည် KNA ၏ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။
သူ၏နိုင်ငံရေးမျှော်မှန်းချက်မှာ ကရင်လူမျိုးတို့၏ ပညာရေးနှင့် လူမှုဘဝ မြင့်မားရေး ဖြစ်သည်။ သူသည် ဗြိတိသျှအစိုးရကို သစ္စာစောင့်သိသူဖြစ်ပြီး၊ ဗြိတိသျှတို့၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ကရင်များ လုံခြုံမှုရသည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဗြိတိသျှတို့ထံမှ သီးခြားအခွင့်အရေးများ ရရှိရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ သူသည် "The Karens: Their Customs, Religion and Language" (ကရင်တို့၏ ဓလေ့ထုံးစံ၊ ဘာသာရေးနှင့် စကား) စာအုပ်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားခဲ့ပြီး၊ ဤစာအုပ်သည် ကရင်လူမျိုးတို့၏ယဉ်ကျေးမှုကို ကမ္ဘာကသိအောင် ပြသခဲ့သော သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းတစောင် ဖြစ်ခဲ့သည်။
၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယဆိုင်ရာအတွင်းဝန် မွန်တေဂူ (Montagu) မြန်မာပြည်သို့ လာရောက်သောအခါ ကရင်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်၍ တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ကရင်လူမျိုးများအတွက် သီးခြားမဲဆန္ဒနယ် (Separate Electorate) ရရှိရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သူ၏ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့်ပင် ၁၉၂၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ကရင်များအတွက် သီးခြားမဲဆန္ဒနယ်များ ရရှိခဲ့သည်။
ဒေါက်တာ တီသံပြာသည် ဆာစံစီဖိုး၊ စောဘဦးကြီးတို့ကဲ့သို့သော နောက်တခေတ်ခေါင်းဆောင်များအတွက် လမ်းခင်းပေးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ သူသည် ကရင်အမျိုးသားရေးဝါဒ (Karen Nationalism) ကို အကြမ်းဖက်လမ်းစဉ်ဖြင့်မဟုတ်ဘဲ ဥပဒေဘောင်အတွင်းမှ တည်ဆောက်ခဲ့သူတဦး ဖြစ်သည်။ သူသည် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလတွင် သက်တော် ၇၈ နှစ်အရွယ်၌ ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး၊ သူ၏ဈာပနကို ကရင်တမျိုးသားလုံးက ခြိမ့်ခြိမ့်သဲသဲ ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းမှတ်တမ်းများက သူ့ကို "ကရင်အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှု၏ ဖခင်ကြီး" ဟု တညီတညွတ်တည်း အသိအမှတ်ပြုထားကြသည်။
၁၈၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ ပညာတော်သင် သွားရောက်ခွင့် ရရှိခဲ့ရာ၊ ထိုခေတ်ကာလ၌ မြန်မာနိုင်ငံသားတဦးအတွက် အလွန်ရှားပါးသော အခွင့်အရေးတရပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ နယူးယောက်ပြည်နယ်ရှိ ရိုချက်စတာတက္ကသိုလ် (University of Rochester) တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ သူသည် အနောက်တိုင်းပညာတတ် ကရင်လူငယ်များ၏ ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး၊ ပညာရေးနှင့် သာသနာရေးလုပ်ငန်းများကို ဦးဆောင်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။
သူ၏သမိုင်းတွင် အရေးအပါဆုံးသော လုပ်ရပ်မှာ ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (Karen National Association - KNA) ကို တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များ၏အဆိုအရ KNA သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော နိုင်ငံရေးဆန်သည့် အသင်းအဖွဲ့ဖြစ်ပြီး၊ ဗမာအသင်းများဖြစ်သော YMBA ထက်ပင် ၂၅ နှစ်ခန့် စော၍ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ဒေါက်တာ တီသံပြာသည် KNA ၏ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။
သူ၏နိုင်ငံရေးမျှော်မှန်းချက်မှာ ကရင်လူမျိုးတို့၏ ပညာရေးနှင့် လူမှုဘဝ မြင့်မားရေး ဖြစ်သည်။ သူသည် ဗြိတိသျှအစိုးရကို သစ္စာစောင့်သိသူဖြစ်ပြီး၊ ဗြိတိသျှတို့၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ကရင်များ လုံခြုံမှုရသည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဗြိတိသျှတို့ထံမှ သီးခြားအခွင့်အရေးများ ရရှိရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ သူသည် "The Karens: Their Customs, Religion and Language" (ကရင်တို့၏ ဓလေ့ထုံးစံ၊ ဘာသာရေးနှင့် စကား) စာအုပ်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားခဲ့ပြီး၊ ဤစာအုပ်သည် ကရင်လူမျိုးတို့၏ယဉ်ကျေးမှုကို ကမ္ဘာကသိအောင် ပြသခဲ့သော သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းတစောင် ဖြစ်ခဲ့သည်။
၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယဆိုင်ရာအတွင်းဝန် မွန်တေဂူ (Montagu) မြန်မာပြည်သို့ လာရောက်သောအခါ ကရင်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်၍ တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ကရင်လူမျိုးများအတွက် သီးခြားမဲဆန္ဒနယ် (Separate Electorate) ရရှိရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သူ၏ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့်ပင် ၁၉၂၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ကရင်များအတွက် သီးခြားမဲဆန္ဒနယ်များ ရရှိခဲ့သည်။
ဒေါက်တာ တီသံပြာသည် ဆာစံစီဖိုး၊ စောဘဦးကြီးတို့ကဲ့သို့သော နောက်တခေတ်ခေါင်းဆောင်များအတွက် လမ်းခင်းပေးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ သူသည် ကရင်အမျိုးသားရေးဝါဒ (Karen Nationalism) ကို အကြမ်းဖက်လမ်းစဉ်ဖြင့်မဟုတ်ဘဲ ဥပဒေဘောင်အတွင်းမှ တည်ဆောက်ခဲ့သူတဦး ဖြစ်သည်။ သူသည် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလတွင် သက်တော် ၇၈ နှစ်အရွယ်၌ ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး၊ သူ၏ဈာပနကို ကရင်တမျိုးသားလုံးက ခြိမ့်ခြိမ့်သဲသဲ ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းမှတ်တမ်းများက သူ့ကို "ကရင်အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှု၏ ဖခင်ကြီး" ဟု တညီတညွတ်တည်း အသိအမှတ်ပြုထားကြသည်။
Comments
Post a Comment